ترمز، مهم‌ترین بخش ایمنی هر خودرو است. راننده می‌تواند حرفه‌ای‌ترین مهارت‌ها را داشته باشد، اما اگر سیستم ترمز به‌درستی عمل نکند، کنترل خودرو از دست می‌رود. یکی از اجزای اصلی این سیستم دیسک ترمز است؛ همان صفحه‌ی گرد فلزی که لنت‌ها روی آن فشار می‌آورند تا خودرو متوقف شود.
در بازار دو نوع رایج دیسک ترمز وجود دارد:
دیسک ترمز معمولی (سطح صاف) و دیسک ترمز سوراخ‌دار (دارای سوراخ‌های تهویه روی سطح). بسیاری از رانندگان هنگام خرید یا تعویض دیسک نمی‌دانند کدام یک برای خودرو و سبک رانندگی‌شان مناسب‌تر است. آیا دیسک سوراخ‌دار همیشه بهتر است؟ آیا دیسک ساده فقط برای خودروهای ارزان‌قیمت است؟ یا انتخاب درست، به شرایط استفاده و نوع رانندگی بستگی دارد؟
در این مقاله سعی می‌کنیم با زبان ساده اما دقیق، همه‌ی تفاوت‌های این دو نوع دیسک را توضیح دهیم. از ساختار و جنس آن‌ها گرفته تا نحوه‌ی عملکرد در شرایط شهری، جاده‌ای، بارانی و رانندگی سنگین. همچنین تجربه‌ی رانندگان، نظر مکانیک‌ها و حتی نکات خرید در بازار ایران را مرور می‌کنیم.
دیسک ترمز و نقش آن در ایمنی خودرو
دیسک ترمز چیست و چگونه کار می‌کند؟
دیسک ترمز یک صفحه‌ی فلزی گرد است که روی توپی چرخ نصب می‌شود و همزمان با چرخ می‌چرخد. وقتی راننده پدال ترمز را فشار می‌دهد، پیستون‌های کالیپر لنت‌ها را به دو طرف دیسک می‌چسبانند. اصطکاک ایجادشده بین لنت و دیسک باعث کاهش سرعت چرخ و در نهایت توقف خودرو می‌شود.
هرچه کیفیت دیسک بهتر باشد، اصطکاک به‌صورت یکنواخت و پایدار ایجاد می‌شود. برعکس، اگر دیسک کیفیت پایینی داشته باشد یا تاب بردارد، ترمزگیری ناپایدار خواهد شد و راننده ممکن است لرزش در فرمان یا کاهش قدرت ترمز را احساس کند.
چرا کیفیت دیسک اهمیت دارد؟
-
ایمنی: ترمزگیری سریع و مطمئن جان سرنشینان را حفظ می‌کند.
-
دوام لنت: لنت‌های باکیفیت اگر روی دیسک بی‌کیفیت نصب شوند، سریع‌تر خراب می‌شوند.
-
راحتی رانندگی: دیسک مرغوب باعث می‌شود فرمان بدون لرزش بماند و ترمزگیری نرم‌تر باشد.
رفتار حرارتی دیسک‌ها
وقتی ترمز گرفته می‌شود، انرژی جنبشی خودرو به حرارت تبدیل می‌شود. این حرارت باید سریعاً از سطح دیسک خارج شود. اگر گرما باقی بماند:
-
اصطکاک کاهش پیدا می‌کند (پدیده‌ی افت عملکرد ترمز یا Fade)
-
دیسک ممکن است دچار تغییر شکل شود (تاب‌برداشتگی)
-
لنت‌ها زودتر ساییده می‌شوند
به همین دلیل طراحی دیسک، نوع متریال و حتی وجود سوراخ یا شیار روی سطح آن، همه نقش مهمی در مدیریت حرارت دارند.
دیسک ترمز معمولی (سطح صاف)
دیسک معمولی چیست؟
دیسک ترمز معمولی یا همان «سطح صاف»، رایج‌ترین و قدیمی‌ترین نوع دیسک ترمز است. طراحی آن ساده است:
-
یک صفحه‌ی فلزی گرد و هموار
-
بدون هیچ سوراخ یا شیار اضافه
-
معمولاً از جنس چدن خاکستری یا ترکیبی از آلیاژهای فولادی ساخته می‌شود
این دیسک‌ها سال‌هاست روی بیشتر خودروهای سواری شهری استفاده می‌شوند و هنوز هم برای بسیاری از رانندگان بهترین انتخاب هستند. دلیلش هم این است که عملکرد پایدار و عمر طولانی دارند و هزینه‌ی خرید و نگهداری‌شان پایین‌تر از مدل‌های سوراخ‌دار است.
جنس و ساختار دیسک‌های معمولی
-
چدن خاکستری: رایج‌ترین جنس. رسانایی حرارتی مناسب دارد، در برابر سایش مقاوم است و تراش‌کاری آن راحت است.
-
فولاد کربنی: در برخی خودروهای جدیدتر استفاده می‌شود، وزن کمتری دارد اما گران‌تر است.
-
کامپوزیت (ترکیبی): در خودروهای لوکس ممکن است دیسک‌های سبک‌تر از آلیاژهای خاص نصب شوند، اما در بازار ایران بیشتر همان چدن رایج است.
نکته مهم اینجاست که هرچه کیفیت ریخته‌گری و ماشین‌کاری دیسک بهتر باشد، عملکرد آن روان‌تر و لرزش فرمان کمتر خواهد بود.
مزایای دیسک ترمز معمولی
۱. قیمت اقتصادی
بزرگ‌ترین مزیت دیسک‌های ساده، قیمت مناسب آن‌هاست. برای خودروهای اقتصادی یا رانندگان شهری که استفاده‌ی سنگین از ترمز ندارند، هزینه‌ی پایین‌تر کاملاً توجیه‌پذیر است.
۲. دوام و طول عمر بالا
چون سطح این دیسک صاف است و سوراخ یا شیار ندارد، فشار اصطکاک روی سطح آن یکنواخت‌تر توزیع می‌شود. همین موضوع باعث می‌شود کمتر ترک بخورد و نسبت به مدل‌های سوراخ‌دار عمر بیشتری داشته باشد.
۳. تعمیر و تراش آسان
وقتی روی سطح دیسک خط یا ناهمواری ایجاد شود، مکانیک‌ها می‌توانند آن را تراش دهند و دوباره استفاده کنند. این کار در دیسک‌های سوراخ‌دار به‌راحتی امکان‌پذیر نیست چون سوراخ‌ها مانع تراش یکنواخت می‌شوند.
۴. صدای کمتر و رانندگی نرم‌تر
دیسک‌های ساده به‌طور کلی کم‌صداتر هستند و هنگام ترمزگیری حس نرم‌تری به راننده منتقل می‌کنند. به همین دلیل برای خودروهای سواری شهری انتخابی راحت و بی‌دردسر محسوب می‌شوند.
معایب دیسک ترمز معمولی
۱. مشکل در خنک‌کاری
چون سطح دیسک صاف است، مسیر اضافه‌ای برای عبور هوا وجود ندارد. بنابراین وقتی ترمزگیری‌های مکرر انجام می‌شود (مثلاً در جاده‌های کوهستانی یا سرازیری‌های طولانی)، دیسک بیش‌ازحد داغ می‌شود و کارایی‌اش کاهش می‌یابد.
۲. افت عملکرد ترمز (Fade)
پدیده‌ی Fade یعنی افت قدرت ترمز بر اثر داغ شدن زیاد. در دیسک‌های ساده این مشکل بیشتر دیده می‌شود چون گرما دیرتر دفع می‌شود.
۳. مناسب نبودن برای رانندگی سنگین
اگر سبک رانندگی شما شامل سرعت‌های بالا، ترمزگیری ناگهانی یا رانندگی اسپرت است، دیسک معمولی نمی‌تواند بهترین انتخاب باشد.
دیسک ترمز سوراخ‌دار
دیسک سوراخ‌دار چیست؟
دیسک ترمز سوراخ‌دار یا همان «دیسک خنک‌شونده با سوراخ‌های سطحی»، نوعی دیسک است که روی سطح آن سوراخ‌هایی با الگوی منظم یا نامنظم ایجاد شده است. این سوراخ‌ها فقط برای زیبایی نیستند؛ هدف اصلی‌شان کمک به دفع حرارت، تخلیه گردوغبار لنت و خروج سریع آب است.
این طراحی اولین بار در خودروهای اسپرت و مسابقه‌ای استفاده شد، چون در سرعت‌های بالا و ترمزگیری‌های پیاپی، دیسک‌های ساده بیش‌ازحد داغ می‌شدند و قدرت ترمزگیری به‌شدت افت می‌کرد. امروزه علاوه بر خودروهای اسپرت، در برخی خودروهای لوکس یا حتی خودروهای سواری خاص نیز از دیسک سوراخ‌دار استفاده می‌شود.
چرا روی دیسک ترمز سوراخ ایجاد می‌شود؟
۱. بهبود تهویه و خنک‌کاری
اصلی‌ترین دلیل وجود سوراخ‌ها، افزایش جریان هوا در سطح دیسک است. وقتی چرخ می‌چرخد، هوا از طریق سوراخ‌ها عبور می‌کند و گرمای سطح دیسک سریع‌تر تخلیه می‌شود. در نتیجه:
-
دمای دیسک کمتر بالا می‌رود.
-
اصطکاک بین لنت و دیسک پایدارتر می‌ماند.
-
احتمال افت قدرت ترمز (Fade) کاهش پیدا می‌کند.
۲. تخلیه گردوغبار لنت
لنت ترمز هنگام اصطکاک، گردوغبار ریزی تولید می‌کند. اگر این ذرات روی سطح دیسک باقی بمانند، مانند یک لایه عایق عمل می‌کنند و اصطکاک واقعی را کاهش می‌دهند. سوراخ‌ها این گردوغبار را سریع‌تر تخلیه می‌کنند و اجازه می‌دهند تماس لنت و دیسک یکنواخت بماند.
۳. عملکرد بهتر در باران
در هوای بارانی، روی سطح دیسک لایه‌ای از آب تشکیل می‌شود که می‌تواند تماس لنت و دیسک را ضعیف کند. سوراخ‌ها مسیر خروجی برای آب فراهم می‌کنند و باعث می‌شوند حتی در شرایط بارانی هم ترمزگیری سریع و مطمئن انجام شود.
۴. کاهش وزن دیسک
به‌دلیل وجود سوراخ‌ها، وزن دیسک کمی کاهش پیدا می‌کند. این موضوع در خودروهای اسپرت اهمیت دارد چون وزن کمتر چرخ‌ها باعث شتاب بهتر و مصرف سوخت پایین‌تر می‌شود.
مزایای دیسک سوراخ‌دار
-
خنک‌کاری سریع‌تر: دیسک دیرتر داغ می‌شود و در ترمزگیری‌های پشت سر هم، قدرت خود را حفظ می‌کند.
-
قدرت ترمز بیشتر در رانندگی سنگین: مخصوصاً در سرعت‌های بالا یا سرازیری‌ها.
-
عملکرد عالی در شرایط بارانی: تماس سریع‌تر و مطمئن‌تر بین لنت و دیسک.
-
ظاهر اسپرت و لوکس: بسیاری از رانندگان برای زیبایی خودرو هم سراغ این دیسک می‌روند.
-
تخلیه گردوغبار و گازهای ناشی از لنت: که به بهبود اصطکاک کمک می‌کند.
معایب دیسک سوراخ‌دار
۱. قیمت بالاتر
این دیسک‌ها به دلیل طراحی و دقت بالاتر در تولید، گران‌تر از دیسک‌های معمولی هستند.
۲. احتمال ترک‌خوردگی
به دلیل وجود سوراخ‌ها، تنش مکانیکی در نقاط اطراف سوراخ‌ها بیشتر است. در رانندگی سنگین یا استفاده طولانی‌مدت، احتمال ایجاد ترک‌های ریز یا حتی شکستگی وجود دارد (به‌خصوص در برندهای بی‌کیفیت).
۳. عمر کوتاه‌تر نسبت به دیسک ساده
چون فشار روی سطح دیسک به‌صورت یکنواخت پخش نمی‌شود، ساییدگی سریع‌تر اتفاق می‌افتد.
۴. صدای بیشتر
به دلیل وجود سوراخ‌ها و جریان هوای زیاد، دیسک سوراخ‌دار معمولاً صدای بیشتری نسبت به دیسک‌های ساده دارد.
چه خودروهایی بیشتر از دیسک سوراخ‌دار استفاده می‌کنند؟
-
خودروهای اسپرت مانند بی‌ام‌و M3، مرسدس AMG، پورشه 911
-
خودروهای لوکس که رانندگی پرشتاب دارند
-
خودروهایی که در جاده‌های کوهستانی یا سرازیری‌های طولانی حرکت می‌کنند
-
برخی خودروهای خاص در بازار ایران مثل بعضی مدل‌های هیوندای و کیا که نسخه‌های فول‌ترشان دیسک سوراخ‌دار دارند
تجربه رانندگان در ایران
در بازار ایران، بسیاری از رانندگان به دیسک سوراخ‌دار علاقه دارند چون ظاهر اسپرتی به خودرو می‌دهد. اما مکانیک‌ها معمولاً توصیه می‌کنند این دیسک بیشتر مناسب کسانی است که:
-
زیاد در جاده‌های کوهستانی رانندگی می‌کنند.
-
سبک رانندگی‌شان پرشتاب و سنگین است.
-
خودروهای اسپرت یا موتور قوی دارند.
برای رانندگی شهری و عادی، مکانیک‌ها بیشتر همان دیسک‌های معمولی را پیشنهاد می‌دهند چون هزینه و دوام آن‌ها منطقی‌تر است.
افت عملکرد ترمز و تفاوت دیسک‌ها در این شرایط
افت عملکرد ترمز چیست؟
حتماً پیش اومده که بعد از چند بار ترمزگیری پشت سر هم – مخصوصاً در سرازیری‌های طولانی یا هنگام رانندگی پرسرعت – متوجه بشید که پدال ترمز مثل قبل جواب نمی‌ده. خودرو دیرتر می‌ایسته، باید پدال رو بیشتر فشار بدید و حتی حس می‌کنید قدرت ترمز نصف شده.
این حالت به زبان فنی افت عملکرد ترمز یا Fade نامیده میشه.
در واقع Fade زمانی اتفاق می‌افته که دمای سیستم ترمز (لنت، دیسک، روغن ترمز) بیش‌ازحد بالا بره و اصطکاک مؤثر کاهش پیدا کنه. نتیجه‌اش اینه که راننده حس می‌کنه ترمز "لغزنده" شده و دیگه مثل قبل مطمئن عمل نمی‌کنه.
دلایل اصلی افت عملکرد ترمز
۱. داغ شدن بیش از حد دیسک
وقتی دیسک ترمز خیلی داغ میشه، فلز تغییر خواص میده و دیگه اصطکاک ایده‌آل بین لنت و دیسک ایجاد نمیشه.
۲. داغ شدن لنت‌ها
لنت‌ها ترکیبی از مواد مختلف هستن. وقتی خیلی داغ میشن، رزین‌ها و مواد داخلشون نرم میشه و قدرت اصطکاک کم میشه.
۳. تولید گاز و گردوغبار
لنت‌های داغ، گاز و ذرات ریز تولید می‌کنن. اگر این مواد بین دیسک و لنت گیر کنه، مثل یه لایه لغزنده عمل می‌کنه.
۴. جوشیدن روغن ترمز
اگر حرارت به کالیپر و روغن ترمز برسه، ممکنه حباب‌های هوا داخل سیستم ایجاد بشه. در این حالت پدال ترمز نرم یا "اسفنجی" میشه و قدرت انتقال فشار هیدرولیک کاهش پیدا می‌کنه.
نقش دیسک ترمز معمولی در عملکرد ترمز
-
دیسک‌های معمولی چون سطح صاف دارن، گرما رو دیرتر تخلیه می‌کنن.
-
در رانندگی سبک و شهری مشکل خاصی ایجاد نمی‌کنن.
-
اما در ترمزگیری‌های پیاپی، سریع‌تر داغ میشن و احتمال Fade بیشتره.
-
معمولاً بعد از خنک شدن دوباره به حالت عادی برمی‌گردن، ولی اگر خیلی داغ بشن ممکنه تاب بردارن.
نقش دیسک سوراخ‌دار در عملکرد ترمز
-
سوراخ‌ها باعث میشن هوای تازه از سطح دیسک عبور کنه و گرما سریع‌تر دفع بشه.
-
گردوغبار و گازهای تولیدشده توسط لنت سریع‌تر تخلیه میشن و اصطکاک پایدارتر باقی می‌مونه.
-
در شرایط بارانی یا مرطوب هم لایه آب سریع‌تر خارج میشه، بنابراین تأخیر اولیه در ترمز کمتره.
-
نتیجه: احتمال Fade به‌طور قابل‌توجهی کاهش پیدا می‌کنه و راننده حتی بعد از چند ترمز پشت سر هم همچنان قدرت ترمز خوبی حس می‌کنه.
-
جمع‌بندی نهایی
دیسک ترمز یکی از حیاتی‌ترین قطعات سیستم ترمز خودروست که کیفیت و نوع آن می‌تواند تفاوت بزرگی در ایمنی رانندگی ایجاد کند.
-
دیسک ترمز معمولی (سطح صاف): بهترین انتخاب برای رانندگی روزمره، شهری و اقتصادی است. دوام بالایی دارد، قیمتش مناسب‌تر است و برای رانندگانی که به دنبال آرامش و هزینه کمتر هستند، کاملاً کافی است.
-
دیسک ترمز سوراخ‌دار: انتخابی حرفه‌ای‌تر برای رانندگان پرشتاب، خودروهای اسپرت، مسیرهای کوهستانی یا جاده‌های مرطوب. این دیسک‌ها خنک‌کاری بهتری دارند، عملکرد ترمز را در شرایط سخت پایدارتر نگه می‌دارند و ایمنی بیشتری در ترمزگیری‌های سنگین فراهم می‌کنند. البته باید توجه داشت که قیمت بالاتری دارند و عمرشان نسبت به دیسک‌های ساده کوتاه‌تر است.
در نهایت، انتخاب میان این دو نوع دیسک به سبک رانندگی شما، نوع خودرو و شرایط جاده‌ای بستگی دارد.
رانندگان شهری و عادی می‌توانند با خیال راحت از دیسک‌های معمولی استفاده کنند،
-
اما اگر اهل رانندگی پرشتاب یا سفرهای کوهستانی هستید،دیسک سوراخ‌دار گزینه مطمئن‌تری خواهد بود.
خرید دیسک ترمز مطمئن از شهر لنت
یکی از مشکلات رایج بازار، وجود قطعات بی‌کیفیت و تقلبی است که نه‌تنها عمر کمی دارند، بلکه مستقیماً امنیت رانندگی را به خطر می‌اندازند. برای همین توصیه می‌کنیم خرید دیسک ترمز را فقط از فروشگاه‌های تخصصی و معتبر انجام دهید.
فروشگاه شهر لنت به‌عنوان اولین مرکز تخصصی لنت و دیسک ترمز در مشهد و ایران، تمامی محصولات خود را:
-
به‌صورت مستقیم و بدون واسطه عرضه می‌کند.
-
ضمانت اصالت کالا و کیفیت ارائه می‌دهد.
-
امکان خرید حضوری و اینترنتی را برای مشتریان فراهم کرده است.
اگر به‌دنبال قیمت مناسب، اصالت کالا، مشاوره تخصصی و خریدی مطمئن هستید،
کافی است به شهر لنت اعتماد کنید.
تیم متخصص ما آماده است بهترین نوع دیسک و لنت ترمز را متناسب با خودرو و سبک رانندگی‌تان به شما پیشنهاد دهد.
-
نظرات کاربران