سیستم ترمز قلب ایمنی هر خودرو است و پدال ترمز نقطه‌ی تماس راننده با این سیستم محسوب می‌شود. هر فشاری که راننده با پا وارد می‌کند باید بی‌کم‌وکاست به لنت‌ها و دیسک‌ها منتقل شود تا خودرو در زمان مناسب متوقف شود. اگر پدال ترمز رفتاری غیرعادی داشته باشد، اولین نشانه‌ی وجود مشکل در کل سیستم ترمز است.
خیلی از رانندگان تجربه کرده‌اند که یک روز هنگام رانندگی، پدال ترمز ناگهان تغییر حالت می‌دهد. گاهی بیش از حد نرم و اسفنجی می‌شود، طوری که با هر بار فشار دادن پدال پایین‌تر می‌رود. گاهی هم برعکس، پدال بیش از حد سفت می‌شود و برای گرفتن ترمز باید با تمام توان روی آن فشار آورد. هر دو حالت خطرناک است، چون یا ترمز دیر عمل می‌کند و خودرو به‌موقع نمی‌ایستد، یا راننده نمی‌تواند به‌خوبی فشار لازم را وارد کند.
بی‌توجهی به این نشانه‌ها می‌تواند منجر به خرابی‌های گسترده‌تر در سیستم ترمز و حتی وقوع حادثه شود. به همین دلیل شناخت دلایل نرم یا سفت شدن پدال ترمز و راه‌های رفع آن برای هر راننده‌ای ضروری است.
بخش اول: نشانه‌های پدال ترمز غیرعادی
قبل از اینکه سراغ دلایل برویم، باید بدانیم پدال ترمز سالم چه ویژگی‌هایی دارد. در حالت طبیعی:
-
پدال باید با فشار متوسط به سمت پایین حرکت کند.
-
ارتفاع پدال نباید خیلی کم یا زیاد باشد.
-
فشار روی پدال باید حس یکنواختی داشته باشد.
هر تغییری در این رفتار، هشداری برای راننده است.
نشانه‌های پدال نرم یا اسفنجی
-
پدال به راحتی تا نزدیکی کف خودرو پایین می‌رود.
-
راننده حس می‌کند فشار واردشده به پدال به‌طور کامل منتقل نمی‌شود.
-
خودرو دیرتر از حالت عادی متوقف می‌شود.
-
برای گرفتن ترمز مؤثر، راننده مجبور است چند بار پیاپی پدال را فشار دهد.
نشانه‌های پدال سفت یا خشک
-
پدال تقریباً بی‌انعطاف است و پایین نمی‌رود.
-
راننده باید نیروی زیادی به پدال وارد کند تا ترمز عمل کند.
-
در برخی موارد، حتی با فشار شدید، خودرو به‌خوبی متوقف نمی‌شود.
-
حس خشکی و مقاومت غیرطبیعی در پدال وجود دارد.
این نشانه‌ها ساده به نظر می‌رسند، اما هرکدام می‌توانند ریشه در خرابی قطعات مهمی مثل بوستر، سیلندر اصلی، شیلنگ‌های هیدرولیک یا حتی خود لنت و دیسک ترمز داشته باشند.
بخش دوم: چرا پدال ترمز نرم می‌شود؟
پدال نرم یعنی فشار پای راننده به‌طور کامل به چرخ‌ها منتقل نمی‌شود. این مشکل معمولاً ریشه در مدار هیدرولیکی سیستم ترمز دارد. مهم‌ترین دلایل آن را بررسی می‌کنیم:
۱. وجود هوا در مدار ترمز
یکی از شایع‌ترین دلایل پدال نرم، وجود حباب‌های هوا در لوله‌ها و سیلندرهاست.
-
چرا مشکل‌ساز است؟
روغن ترمز مایع غیرقابل‌فشرده شدن است، اما هوا برعکس، به‌راحتی فشرده می‌شود. وقتی هوا داخل مدار باشد، قبل از اینکه فشار به لنت‌ها برسد، ابتدا هوا فشرده می‌شود. نتیجه این است که راننده حس می‌کند پدال سبک و بی‌اثر است.
-
چه وقت پیش می‌آید؟
بعد از تعویض لنت یا دیسک، هنگام تعمیر مدار هیدرولیک یا وقتی سطح روغن ترمز خیلی پایین بیاید.
-
راه‌حل: هواگیری کامل سیستم ترمز توسط مکانیک. در خودروهای جدید معمولاً با دستگاه مخصوص هواگیری انجام می‌شود.
۲. نشتی روغن ترمز
نشتی روغن از شیلنگ‌ها، سیلندر چرخ یا کالیپر باعث می‌شود فشار مدار پایین بیاید.
۳. خرابی سیلندر اصلی ترمز
سیلندر اصلی (مستر سیلندر) قلب سیستم هیدرولیکی است. اگر کاسه‌نمد داخلی آن خراب شود، روغن از کنار پیستون عبور می‌کند و فشار به مدار منتقل نمی‌شود.
۴. جوشیدن یا کهنه شدن روغن ترمز
روغن ترمز خاصیت جذب رطوبت دارد. وقتی رطوبت زیاد جذب کند، نقطه جوش پایین می‌آید. در ترمزگیری‌های شدید، روغن داغ می‌شود و شروع به جوشیدن می‌کند. این کار حباب‌های ریز هوا ایجاد می‌کند و پدال حس اسفنجی پیدا می‌کند.
۵. خرابی یا گیر کردن کالیپر
کالیپر وظیفه دارد لنت‌ها را به دیسک فشار دهد. اگر پیستون آن گیر کند یا کاسه‌نمد خراب شود، فشار کافی به لنت‌ها نمی‌رسد.
بخش سوم: چرا پدال ترمز سفت می‌شود؟
برخلاف حالت نرم که معمولاً ناشی از ضعف فشار مدار هیدرولیک است، سفت شدن پدال ترمز نشان می‌دهد تقویت‌کننده نیروی ترمز (بوستر) یا مسیر انتقال نیرو درست عمل نمی‌کند. در این حالت، راننده مجبور است نیروی زیادی به پدال وارد کند تا خودرو متوقف شود. این موضوع خستگی راننده را بالا می‌برد و فاصله توقف خودرو را هم افزایش می‌دهد.
۱. خرابی بوستر ترمز
بوستر یا همان تقویت‌کننده ترمز، قطعه‌ای است که با استفاده از خلأ موتور، فشار پای راننده را چند برابر می‌کند.
-
نقش بوستر: اگر بوستر سالم باشد، راننده با فشار کم هم می‌تواند خودرو را متوقف کند. اگر خراب شود، تمام نیروی ترمز باید از پای راننده تأمین شود.
-
نشانه‌های خرابی بوستر:
-
راه‌حل: در بیشتر موارد تعمیر به‌صرفه نیست و بوستر باید تعویض شود.
۲. مشکل در شیلنگ خلأ
شیلنگی که بوستر را به منیفولد موتور وصل می‌کند اگر نشتی داشته باشد یا پاره شود، خلأ کافی به بوستر نمی‌رسد.
۳. خاموش بودن یا اشکال در موتور
وقتی خودرو خاموش است و موتور کار نمی‌کند، بوستر خلأ تولید نمی‌کند. بنابراین طبیعی است که پدال در این حالت سفت شود. اگر در حال حرکت هم چنین اتفاقی بیفتد، معمولاً نشانه‌ی مشکل در موتور یا افت شدید خلأ است.
۴. گرفتگی یا انسداد در مدار هیدرولیک
اگر روغن ترمز آلوده باشد یا از نوع بی‌کیفیت استفاده شده باشد، ممکن است مسیر سوپاپ‌ها یا شیلنگ‌ها مسدود شود. در این حالت فشار به‌درستی منتقل نمی‌شود و پدال حس خشکی پیدا می‌کند.
۵. یخ‌زدگی یا آلودگی در خطوط ترمز
در مناطق سردسیر، رطوبت موجود در روغن ترمز ممکن است یخ بزند و جلوی عبور روغن را بگیرد. در نتیجه پدال ناگهان سفت می‌شود. همچنین اگر آلودگی یا رسوب در مدار باشد همین حالت رخ می‌دهد.
۶. خرابی سوپاپ یک‌طرفه بوستر
روی بوستر یک شیر یا سوپاپ یک‌طرفه نصب شده که اجازه می‌دهد خلأ وارد بوستر شود اما برنگردد. اگر این قطعه خراب شود، بوستر خلأ خود را از دست می‌دهد و پدال سفت می‌شود.
خطرات بی‌توجهی به پدال سفت
-
افزایش طول خط ترمز و خطر تصادف.
-
خستگی شدید راننده در رانندگی طولانی.
-
فشار بیش از حد روی سیلندر اصلی و خرابی زودرس آن.
-
بخش چهارم: روش‌های تشخیص سریع برای راننده
گاهی راننده بدون ابزار تخصصی هم می‌تواند تا حدی مشکل پدال ترمز را تشخیص دهد. این کار به او کمک می‌کند بداند مشکل جدی است و باید سریع به تعمیرگاه مراجعه کند یا یک ایراد جزئی است.
تست سلامت بوستر ترمز
-
خودرو را خاموش کنید و چند بار پدال ترمز را فشار دهید تا خلأ باقی‌مانده تخلیه شود.
-
پدال باید سفت شود.
-
حالا خودرو را روشن کنید. اگر بوستر سالم باشد، پدال باید کمی پایین بیاید و نرم‌تر شود.
اگر تغییر نکرد، بوستر یا شیلنگ خلأ مشکل دارد.
تست نشتی روغن ترمز
تست وجود هوا در مدار
تست شیلنگ خلأ
بخش پنجم: روش‌های پیشگیری از نرم یا سفت شدن پدال ترمز
پیشگیری همیشه بهتر و ارزان‌تر از تعمیر است. با رعایت چند نکته ساده می‌توانید عمر سیستم ترمز را افزایش دهید و از مشکلات پدال جلوگیری کنید:
۱. تعویض منظم روغن ترمز
روغن ترمز باید هر ۲ سال یا ۴۰ هزار کیلومتر تعویض شود. چون این مایع رطوبت جذب می‌کند و کیفیتش پایین می‌آید. روغن کهنه یکی از اصلی‌ترین دلایل پدال نرم است.
۲. هواگیری پس از هر تعمیر
بعد از تعویض لنت، دیسک یا شیلنگ، حتماً مدار باید هواگیری شود. خیلی از مشکلات پدال نرم بعد از سرویس‌های ناقص به وجود می‌آید.
۳. بررسی شیلنگ‌ها و اتصالات
شیلنگ‌های ترمز و شیلنگ خلأ باید مرتب بازبینی شوند. ترک‌های ریز می‌توانند نشتی ایجاد کنند و پدال را سفت یا نرم کنند.
۴. سرویس بوستر و سیلندر اصلی
این قطعات کمتر خراب می‌شوند، اما وقتی خراب شدند، باید سریعاً تعویض شوند. به‌خصوص بوستر که تأثیر مستقیم روی قدرت ترمز دارد.
۵. استفاده از قطعات اصلی
لنت و دیسک بی‌کیفیت باعث فشار بیشتر روی سیستم ترمز می‌شوند و عمر بوستر و سیلندر اصلی را کم می‌کنند. همیشه از برندهای معتبر خرید کنید.
۶. سبک رانندگی درست
-
از ترمزگیری‌های پیاپی و بی‌مورد خودداری کنید.
-
در سرازیری‌ها از دنده معکوس و ترمز موتور کمک بگیرید.
-
پدال را آرام و یکنواخت فشار دهید، نه ناگهانی و کوبشی.
بخش ششم: هزینه‌ها و وضعیت بازار ایران
در بازار ایران، هزینه رفع مشکل پدال ترمز بسته به علت آن متفاوت است:
-
هواگیری ساده: بین ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار تومان.
-
تعویض روغن ترمز: ۳۰۰ تا ۶۰۰ هزار تومان بسته به نوع روغن.
-
تعمیر یا تعویض شیلنگ خلأ: حدود ۴۰۰ تا ۹۰۰ هزار تومان.
-
تعویض بوستر ترمز: از ۲ تا ۴ میلیون تومان (بسته به برند خودرو).
-
تعویض سیلندر اصلی: از ۱.۵ تا ۳ میلیون تومان.
قطعات تقلبی در بازار زیادند. به‌خصوص بوستر و سیلندر اصلی فیک که حتی بسته‌بندی مشابه نمونه اصلی دارند اما خیلی زود خراب می‌شوند
نظرات کاربران